Kainatı ve kainat ötesi ruhani ve nurani alemleri yoktan yaratan yüce Allah yarattığı hiçbir varlığa benzemediği gibi mahiyeti itibarıyla da bütün bunların dışındadır; yani mahiyeti tüm varlıklardan farklıdır. Allah'ın zati sıfatları yüce Allah'ın mahiyeti konusunda bilgi verebilir.
Mahiyet-i Mücerrede: Soyut, kendine has diğerlerinden farklı bir mahiyeti ifade eder. Her şeyin mahiyeti onu diğerlerinden ayıran alamet-i farikasıdır. İnsanın mahiyeti insanı diğer varlıklardan ayıran "insanlık" şeklinde tabir edilen insana has özelliklerinin tamamını ifade eder. Bu özellikler insanı diğer varlıklardan ayıran ortak özellikleri de kapsamına aldığı için tüm insan nevinin ortak özelliğidir. “İnsan düşünen ve konuşan canlıdır” denince insanın tüm diğer varlıklardan ayrılan ortak özelliğini ifade etmiş oluruz.
Bu örnek diğer tüm varlıklar için de geçerlidir.
**
Kainatı ve kainat ötesi ruhani ve nurani alemleri yoktan yaratan yüce Allah yarattığı hiçbir varlığa benzemediği gibi mahiyeti itibarıyla da bütün bunların dışındadır; yani mahiyeti tüm varlıklardan farklıdır. Allah'ın zati sıfatları yüce Allah'ın mahiyeti konusunda bilgi verebilir. Onlar da varlığının tüm varlıklardan farklı olması, yani ezeli, ebedi, bir olan, hiçbir şeye muhtaç olmayan ve tüm mahlukattan ayrı olan bir mahiyete sahiptir. Bu özel ve kendi zatına has, hiçbir mahlukta olmayan sıfatlara sahip yüce Allah'ın eşi ve benzeri yoktur. Bu Allah'a has bir mahiyettir. Buna "mahiyet-i mücerrede" tüm varlıklardan farklı olan Uluhiyete has bir mahiyettir.
Yüce Allah kainatın tüm özelliklerinden mücerret, onların cinsinden ve özelliklerinden farklı olduğu için varlık onu hiçbir şekilde sınırlayamaz. Bir anda her yerde hazır nazırdır, kudreti, ilmi, iradesi her şeye şamildir. Mahiyet-i mücerredesi, varlıktan farklı olan mahiyeti, Allah'ın zati ve subuti sıfatlarına ait özellikler demektir. Allah'ın ezeli, ebedi olma ve hiçbir şeye muhtaç olamama, varlığını kendi zatından olması gibi zati sıfatları hiçbir mahlukata benzemediği gibi, hayat, ilim, irade, kudret, semi, basar ve kelam gibi subuti sıfatlarının mahiyeti de hiçbir mahluka benzemez ve varlıkların sıfatlarından mücerrettir.
Buradan Allah'ın "Tecerrüt Sırrını" anlayabiliriz: Bediüzzaman'ın dediği gibi "Teşehhusattan mücerred bir mahiyet, bütün cüz'iyatına, en küçüğünden en büyüğüne, tenakus etmeden, tecezzi etmeden bir bakar ve girer. Teşahhusât-ı zatiyedeki cihetler hususiyetler müdahale edip şaşırtmaz. O mahiyet-i mücerredin nazarıı tağyir etmez." Yani, Kudreti, ilmi, iradesi hiçbir engele takılmadan en cüz'iden en külliye, zerreden tut tüm kainata bir bakar. Onun kudreti, ilmi ve iradesi zatiyedir. Yani İlim, Kudret ve İradesi sınırsızdır. Az çok, küçük büyük, hiçbir şey ona engel olamaz her yerde ve her şeye bir bakar ve hepsine bir anda hükmeder.
