İSLAMDA TEMİZLİK VE ÇEVRE

M. ALİ KAYA

“Temizlik imanın yarısıdır.” (Müslim, Taharet, 1.)

İslam temizlik dinidir. Hem kalp temizliğini hem de beden ve çevre temizliğini emreder. Yüce Allah Kur’ân-ı Kerimde “Allah çok temizlenenleri sever” (Tevbe, 9:108.) buyurur. Kur’ân-ı Kerim insanlığa temiz olmayı ve temiz şeyleri yemeyi emreder ve şöyle buyurur: “Ey İnsanlar! Temiz ve helal şeyleri yiyin, şayet Allah’a itaat ediyorsanız Ona şükredin!” (Bakara, 2:172, 222; Tevbe, 9:108.)

1. Yüce Allah ibadet için ve Kur’an okumak için abdest almayı emretmiştir. (Maide, 5:6.) Peygamberimiz (asm) her zaman abdestli olmayı tavsiye etmiştir. Abdest bozduğunuz zaman abdest alan kimse daima abdestli olur. Abdestli olan kimsenin iyilik ve ibadet sevabı bire on değil, bire yirmi olur. Bu durumda bir Müslüman her gün en az üç ve beş defa abdest alarak elini, ayağını, yüzünü ve kollarını temizlemiş olur.

2. Peygamberimiz (asm) ağız temizliği için “Misvakı” emretmiştir. “Ümmetime zor geleceğini bilmeseydim her namazda misvakı emrederdim” (Buhari, Cuma, 8; Temenni, 9; Müslim, Tahare, 25.) buyurmuşlardır. Namazda demek namaz için abdest alırken misvak kullanmaktır.

3. Yüce Allah beden temizliği için gusül almayı, yani yıkanmayı emretmiştir. Bu yıkanma Allah’ın emrettiği şekilde olursa ibadet olur. Şartları da niyet ve ağız-burun dahil bütün bedeni yıkamaktır. (Nisa, 4:43; Maide, 5:6.) Ayrıca cünüp olduğumuz zaman da gusül abdestini emretmiştir. Böylece Müslüman her zaman tertemiz bir durumda bulunur. Böylece temizlik imanın yarısı olmuş olmaktadır. Zira imandan sonra itaatin ve ibadetin ön şartı temizliktir.

4. Yüce Allah Peygamberimize (asm) ilk olarak okumayı emretmiş (Alak, 96:1-4.) İkinci olarak da “Elbiseni temizle!” (Müddessir, 74:4.) ferman etmiştir. Böylece güzel ve temiz giyinmek Allah’ın emridir. İnsan Allah’ın emri olduğu için temiz giyinirse Allah’a ibadet üzere bulunur. Allah’ın kendisinden razı olduğu iyi bir insan olur.

5. Namaz kılan bir Müslüman namaza başlamadan önce abdest alarak el-ayak ve yüz temizliği, elbise temizliği ve namaz kılacağı yerin temizliğini yapmak zorundadır. Zira bunlar namazın dışındaki farzlardandır. “Necasetten Taharet” ve “Hadesten Taharet” namazın 12 farzından ikisidir.

6. Saç sakal temizliği de dinimizde emredilmiştir. Saçı sakalı karışık bir şekilde gelen birisine Peygamberimiz (asm) “Birinizin şeytan gibi saçı sakalı dağınık gelmesinden düzgün gelmesi iyi değil midir?” buyurur. Kendisi de dışarı çıkacağı ve birini eve kabul edeceği zaman suya bakarak saçını ve sakalını düzeltirdi. (Muvatta, Şa’r, 7.) “Saçı olan saçına ikram etsin” (Ebu Davud, Tereccül, 3.) buyurarak saçını temiz ve düzgün tutmasını tavsiye etmiştir.

Peygamberimizin (asm) saçları omuz hizasına kadar uzun idi. Ancak İmam-ı Gazali (ra) “Bizim zamanımızda saçı uzatmak Rafizilerin ve Şiilerin adeti halini alınca biz onlara benzememek için kesmeyi tercih ettik” demiştir. Çünkü İslam alimleri “Peygamberin sünneti ehl-i bid’anın adeti olunca o sünneti terk etmek gerekir. Zira Peygamberimiz (asm) “Bir kavme benzeyen ondandır” (Ebu Davud, Libas, 4.) hadisine uyarak ehl-i bid’aya benzememek gerekir” demişlerdir.

İslam’da Çevre Temizliği

Yüce Allah her şeyi temiz ve güzel yaratmıştır. “O her şeyi güzel yaratmıştır.” (Secde, 32:7.) İnsan elinin değmediği her şey ve her yer çok temiz ve güzeldir. İnsan bu temizliğe ve güzelliğe hayran olmaktadır. Allah’ın “Kuddüs” ismi nezafeti ve temizliği gerekli kılmaktadır. Bu sebeple yeryüzü tertemizdir.

Peygamberimiz (asm) “Yeryüzü benim için temiz kılındı ve mescit oldu. Onun için ümmetim vakti gelince bulunduğu mekânda namazını kılsın” (Buhari, Salat, 56; Müslim, Mesacid, 3.) buyurmuşlardır. Bu sebeple yeryüzünde taşların, toprak ve çayırların üzerinde namaz kılınır.

Peygamberimiz (asm) çevreyi insanların gördüğü gelip-geçtiği yerleri kirletmeyi yasaklamıştır. “Yol kenarlarına, insanların istirahat edeceği ağaç altlarına, gölgeliklere ve durgun su kenarlarına pislik dökenler ve abdest bozanlar lanete uğrarlar” (Müslim, Taharet, 68; Mesacid, 72.) buyurmuştur.

İslam alimleri “İlmihal” kitaplarında “Temizlik Bölümü”ne en az 50-60 sahife ayırmışlar ve Abdest ve Gusül dışında beden, elbise ve çevre temizliği üzerinde Ayet ve hadislerin emirleri doğrultusunda izahlar yapmışlardır. Bu da İslam’ın beden ve çevre temizliğine verdiği önemi gösteren en büyük delillerden birisidir.

Temizliği insan bedeninde cereyan eden kandaki alyuvarlardan, ciğerimizden ve tabiattan öğrenmeliyiz. İnsan bedeninde her bir hücrenin temizliği alyuvarlar tarafından yapılırken, tabiatta da yüce Allah “Kuddüs” isminin gereği olarak yeryüzünü tertemiz yapmak için koyduğu “Rızık Kanunu” ile ve sıhhıye memurları vasıtasıyla temizlik yapmaktadır. Bu temizliği anlamak için Bediüzzaman’ın “Kuddüs İsmi” tefsirine bakmak lazımdır. (Lem’alar, 30. Lem’a, 350-360.)