SAADETNÂME / Nâsır-ı Hüsrev

Özet: M. Ali KAYA

1. Ey gönül! Kendini Allah rızasına ada! Cennet ve cehennem sözünü bırak; yalnız Allah rızası için çalış. Allah’tan başka yar ve yardımcı arama! Sana yücelik tacını bağışlayan Hak olduğu halde sen neden başkasına gönül bağlıyorsun? O Allah seni âlemde üstün kıldı. Hem seni en hayırlı bir iş için yarattı ve ebedi cennete namzet kıldı. O Hak kapısında zorlama olmadığı gibi, buradan daha iyi dergâh da bulamazsın.

2. Ey Kardeş! Bir söz söylemek istiyorsan dinden bahset. Her zaman sağlam bir ipe tutun. Bil ki o zaman yardımcın Allah’tır. Din yolunun delili ve rehberi ise Mustafa (as) dır. Din yoluna girmek istersen Muhammed Mustafa’nın yolundan başka yol bulamazsın. Onun dışındaki yollar hep dalalete çıkar.

3. Ey Dost! Şayet kendini küçültmek istemiyorsan sonunda zillete düşecek bir iş yapma. Allah'ın rızası iyilikte olduğuna göre hangi iş iyilikten daha iyidir? Öyle ise dertlilerin gönlünü hoş et, çaresizlerin halini unutma!

4. Ey Kardeş! Madem sende cevher var, öyle ise din bilgisini edinmeye ve dinde derinleşmeye çalış. Arkadaşlığın insan nefsi üzerinde büyük bir tesiri vardır; öyle ise iyi insanlarla konuş. İyi öğüt dinle. İyilikten sana bir kötülük gelirse gel benim yakama yapış!

5. Dostum! Çok uzun yaşamak istersen insanların gönlünü kırma ve kimseyi incitme! Allah’ın sana verdiğine razı ol! O zaman sen de kendinden razı olunan bir kul olur, rıza mertebesine ulaşırsın. Varlıklıyı kıskanma; bu sana üzüntü, ona da sevinç kaynağı olur.

6. Ey Kardeş! Her zaman insanların iyiliğini iste ve iyilik yapmaya çalış, o zaman güvende olursun. Birinin kötülüğünü istersen gam çekmekten eriyip bitersin. Şayet başkalarının iyiliğini istersen hiç kötülük görmezsin. İyiliği de layık olana ve bilene yap. Yoksa yaptığın iyilik senin ayağına dolanır. Bununla beraber gönlünü mürüvvetle birleştir de senden bir kötülük çıkmamasına dikkat et.

7. Arkadaş! Sen başkasına yardım et ki Allah da sana yardım etsin. Yolda bir düşkünü görürsen kendi merkebini sürüp gitmen insanlığa ve mürüvvete yakışmaz. İyilere herkes dua eder; dirlik, sağlık ve varlık diler. Kötü kimseler için ise âlemdeki tüm varlıklar ölüm dilerler.

8. Dostum! Kendin beğenmediğin bir şeyi başkasına layık görme! Kinine yenilerek kimsenin evini yıkma! Bil ki, kötülük eden sonunda kötülük bulur. Sertlik göstermekten ve sert huyluluktan vazgeç. Alçakgönüllülüğü ve güler yüzlülüğü huy edin. Güler yüzlü insan cennetliktir. Güler yüzlü bir adamadan zarar geleceğini zannetme.

9. Arkadaş! Başında değirmen taşı bile dönse tıpkı bir bilgin gibi sıkıntılı zamanda mülayim davran. Kolunun kuvvetine aldanma; zira kolu senden daha kuvvetliler vardır.

10. Ey Kardeş! Akraban bile olsa cahil ve bilgisiz olup kendisini bilgin sananlardan ilgini kes. Onların cehaleti her türlü kötülüğün kaynağıdır. Onların vereceği sıkıntı vereceği huzurdan çok daha fazla olur. Bilgisiz ve görgüsüz kimseden kaç; arkana dönüp de bakma! Ahmak bir cahile hiçbir ilaç fayda vermez. Hz. İsa (as) ölüleri dirilttiği halde ahmak cahille karşılaşınca ondan yüz çevirip kaçardı. Zira ahmaklığın hiçbir ilacı yoktur. Hiçbir öğüt onun katı kalbini yumuşatmaz.

11. Azizim! Büyüklenen zenginden de elinden geldikçe uzak dur; zira lağım doldukça daha pis kokar. Üzerine düşmeyen işe karışma, senden yardım istemeyene de sakın yardım edeyim deme! Zira böyle yaparsan her gönül senden incinir. Adı kötü olandan da yüz çevir, zira senin de adını kötüye çıkarır.

12. Aziz kardeşim! Sözünü bilerek söyle; acele etmeden iyice düşünerek konuş. Her hüner sahibinden bir hüner öğren ve herkesin hoşlanacağı şekilde konuş. Hoşa gitmeyen bir söz söyleme, zira bunun karşılığı da hoşuna gitmez. Dağda güzel söz söyle ki yankısın da güzel olsun. Her söze karışma, söylenememesi gereken şeyi de söyleme. Her zaman dostlarınla konuş ve görüş, gönül sırrını daima düşmanlarından sakla. Böyle yaparsan kurtulur gidersin; başına hiçbir zaman bir kötülük gelmez.

13. Ey Gönül! Geçim hazinesinin yolu herkesle anlaşmaktır; cennet kapısının anahtarı ise tahammüldür. İnsanoğlusun, insan gibi hareket et, şeytan olmak kolaydır ama neye yarar, insan ol, insan gibi yaşa!

14. Aziz dostum! Her neye tama edersen onun esiri olursun; her şeyden elini yumduğun zaman kurtulur gidersin. Söğüt dalı gibi her rüzgâra sallanma; güneş ve ay gibi kararlı ve istikrarlı ol. Kuru ekmeğinle kanaat et de alçaklardan mürüvvet bekleme! Şayet mala ve makama tama edersen her kara mezheplinin köpeği olursun; tamahı bırakırsan her zaman kendi kendinin sultanı olur ve hür yaşarsın.

15. Arkadaş! Saadet, akıllı ve bilgili kişilerle görüşüp konuşmaktadır. Bilgisizin vereceği fayda zararın ta kendisidir. Bilginlerle bir an yalamak dünyaya bedeldir. Yüz bilgisizin başı bir ekmeğe değmez. Bir mumdan ışık alan mum gibi bilgisizler de bilgiliden bilgi alırlar. Daima okuyarak, dinleyerek bilgi sahibi olmaya çalış; bilgisiz ölürsen câhil olarak dirilirsin. Âdemoğlu yol ve yöntem bilmeseydi, hayvanları kendi hizmetine alamazdı.

16. Arkadaş! Bilgisiz ve cahil ile dikilen samimiyet ağacı meyve vermez. Bilgisizin getireceği huzur da baş ağrısından başka bir işe yaramaz. Bilgisiz sana fayda vermek isterken zararı dokunur; derdine deva vermek isterken başını ağrıtır. Ama sen attarlık edebileceğin şeyler varken, cahillik edip de çöpçülük yaparsan bundan kime ne!? Madem ki Allah'ın sana olan lütfu ile yardımına ve nimetlerine mazhar olmuşsun, bu fırsatı ganimet bil! Geçen zamanı artık geriye getiremezsin.

17. Arkadaş! Bilginlerin arkadaşlığından zarar gelir sanma, bulursan faydalanmaya bak; zira hayatının gerçek kazancı budur. Süpürgeci de gül suyu satan da insandır; ama birinden gül kokusu kaparsın diğerinden pis koku gelir.

18. Ey Nefis! Bu dünyada iki günlük ömrün var; huyunu ve yaşayışını düzeltsene! Her işinde ipin ucunu çok sıkı tut! Bir defa bile dizginlerini elinden bırakma. Bir yere gideceğin zaman oradan nasıl çıkacağını da düşün! İşin başında sonunu gözet. Bir toplulukta kendi yerini bil ve başkalarının yerine geçip oturma. Kendi seviyende olanlar arkadaş ol ve seviyene uygun komşu edin. Kendine uygun bir yere oturup da seni yukarıya çağırmaları, baş tarafa geçip de ‘aşağıya geç, bura senin yerin değil’ demelerinden daha iyidir ve bu senin şerefini düşürür. Satranç oyununda nice piyadeler vardır ki nihayet vezirin yerini alır. Kötü sözler söylemekten dilini tut. Soğuk şakalar da insanın değerini düşürür.

19. Aziz Kardeşim! Dindarsan kendini beğenmişliği bırak da herkese tevazu ve şefkat kanadını ger. Kendini gören Allah’ı göremez, kendi nefsini görmez ve ona hisse vermezsen Allah’ı görürsün. İblisin bencilliğinden ve kibrinden dolayı lanete uğradığını, Âdem’in ise tevazu ve mahviyetinden dolayı peygamberlikle şereflendiğini unutma. Dünya Allah'ın velilerinden hali ve boş değildir; sende olmayan şey başkasında bulunmaz mı sanırsın!

20. Aziz Dostum! Sanatkârlardan daha bahtı açık ve ikbal sahibi kimse yoktur. El emeğinden daha helal ve verimli geçim de olmaz. Sanatkârların başı göklere değer. Sultanlar bile onlara muhtaçtırlar. Köylüler ise sanatkârlardan daha değerlidir. Çünkü onlar kuşa kurda bile huzur verirler. Sanatkârlardan karşılıksız fayda gelmez; hâlbuki köylünün er-geç bir faydası dokunur. Kıtlığı düşünmeyecek olursa kimse köylünün kıymetini kavrayamaz. Bu dünyada akıllıca tohum ekenler, ahrette cennet bahçesinin çiçeği olurlar.

21. Ey kardeş! Dünyada en şerefli üç grup insan vardır. Bunlar Allah'ın has kullarıdır. Nebiler, Veliler ve Âlimler. Nebiler “Hakka’l-Yakîn” mertebesindedirler. Veliler ise “Ayne’l-Yakîn” derecesinde, Âlimler ve Hakîmler ise “İlme’l-Yakîn” mertebesinde ilimlere vakıftırlar. Allah’a yakınlıkları da bu mertebelerine göredir. Sen de bunların yolundan ayrılma. Hikmette ve ilimde hüccet gibi yüce ol! Daima marifet köşesinde yüksel. Bu da anacak “Sırat-ı Müstakîm” sahibi olan Nebiler, Sıddıklar, Şehitler ve Salihlerin yolunu takip etmekle mümkündür.

Allah Sırat-ı Müstakimden ve İstikametten ayırmasın!

Amin!