SOSYAL HAYATTA HOŞGÖRÜ

M. ALİ KAYA

Sosyal hayatta ve insanlar arası münasebetlerde hukuka dayanan pek çok haklar ve bunların kullanımında hoşgörü hâkim olmalıdır.

1. Yaşlılara Saygılı Olmak

Peygamberimiz (asm) “Büyüklerine saygılı olmayan ve küçüklerine şefkat etmeyen bizden değildir” (Tirmizi, Birr, 15.) buyurarak küçüklerin büyüklerine saygılı olmalarını, büyüklerin de küçüklere şefkat ve merhametle muamele etmelerini istemiştir. Her şeyden önce küçüklerin büyüklere saygılı olmaları gerekir ki büyüklerinden şefkat ve merhamet görsünler.

Mekke’nin fethinde Hz. Ebubekir (ra) yaşlı ve âmâ olan babasını iman etmesi için Peygamberimize (asm) getirdi. Peygamberimiz (asm) “Yâ Ebabekir! Onu evinde bıraksaydın da biz onun yanına gitseydik de ziyaret etseydik!” (İbn-i Hişam, Sire, 2:406.) buyurarak yaşlılara olan merhametini ve hürmetini gösterdi.

Bediüzzaman Said Nursi hazretleri bu konuda şöyle der: “Bu millet ve vatan, hayat-ı içtimaiyesi ve siyasiyesi anarşilikten kurtulmak ve büyük tehlikelerden halâs olmak için, beş esas lazım ve zarurîdir. Birincisi, merhamet. İkincisi, hürmet. Üçüncüsü, emniyet. Dördüncüsü, haram ve helâlı bilip haramdan çekilmek. Beşincisi, serseriliği bırakıp itaat etmektir. İşte Risâle-i Nur, hayat-ı içtimaiyeye baktığı vakit bu beş esası temin edip, hem âsâyişin temel taşını tesbit ve temin eder. Risâle-i Nur’a ilişenler kat’iyen bilsinler ki, onların ilişmesi, anarşilik hesabına, vatan ve millete ve asâyişe düşmanlıktır.” (Kastamonu Lahikası, Mektup: 150, s. 345.)

2. İnsanlara Saygılı Olmak

Peygamberimiz (asm) “Müslüman elinden ve dilinden Müslümanların güven içinde olduğu kimsedir” (Buhari, İman, 4-5; Müslim, İman, 64-65.) buyurur. Bu sebeple Müslümanın herkese faydalı insan olması gerekmektedir. Kimseye zarar vermemesi gerekir. İman ve İslamiyet bunu emreder.

Müslüman güzel ahlaklıdır ve herkesin kendisine güvendiği ve örnek aldığı insandır. Peygamberimiz (asm) “Mümin güzel ahlakı ile gündüz oruç tutan, gece devamlı namaz ve ibadette geçirenlerin derecesine ulaşır” (Ebu Davud, Edeb, 7.) buyurarak güzel ahlakın Müslümanın hayatındaki önemine işaret etmiştir. Güzel ahlak ise Allah’ın emrettiği, peygamberin tavsiye ettiği, aklın güzel gördüğü ve insanların kabu edip beğendiği şekilde davranmaktır.

Peygamberimiz (asm) "İnsanların hayırlısı insana yardım eden ve güzel ahlaklı olandır” (Buhari, Edeb, 38-39; Megazi, 35.) buyurarak güzel ahlaktan olan yardımseverliği ve güzel davranışı övmüştür.

3. Komşu ve Arkadaş Haklarına Riayet

Yüce Allah Kur’ân-ı Kerimde “Allah’a ibadet edin. Ona hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, öksüzlere, yoksullara, yakın komşuya, uzak komşuya, arkadaşa, yolcuya ve elinizin altıdaki hizmetçiler ve çalışanlara iyilik edin!” (Nisa, 4:36.) ferman eder.

Peygamberimiz (asm) “Cebrail (as) komşu hakkından o derece bahsetti ki nerede ise komşuyu komşuya mirasçı yapacak zannettim” (Buhari, Edeb, 28; Müslim, Birr, 140-141.) buyurur. Yine “Allah’a ve Resulüne iman eden komşusuna iyilik etsin” (Müslim, İman, 77.) buyurmuşlardır. Ayrıca “Komşusu şerrinden emin olmayan gerçekten iman etmemiştir” (Buhari, Edeb, 29; Müslim, İman, 73.) buyurur.

Komşularla ve arkadaşlarla münasebetler hep hoşgörü esasına dayanmalıdır.